Upadek ZSRR w 1991 r. oznaczał koniec supermocarstwa i przyniósł znaczące globalne zmiany geopolityczne.
Wywołany wstrząsami gospodarczymi, reformami politycznymi i rosnącymi ruchami nacjonalistycznymi w republikach, rozpad Związku Radzieckiego był zarówno nagły, jak i nieunikniony. To historyczne wydarzenie nie tylko zakończyło zimną wojnę, ale także zmieniło krajobraz polityczny Europy Wschodniej i Azji Środkowej.
Dramatyczny kryzys systemu gospodarczego ZSRR i jego satelitów wymagał od ZSRR skrócenia frontu konfrontacji globalnych, zwłaszcza, że republikańska ekipa rządząca w USA nie dawała Kremlowi wytchnienia. W rezultacie fiaska polityki pierestrojki Gorbaczow musiał zgodzić się w 1989 r. na demontaż zewnętrznej części imperium sowieckiego czyli uniezależnienie państw Europy Środkowej i Wschodniej. Oznaczało to początek ich transformacji ustrojowej i drogi ku zjednoczonej Europie.
